Het land van de thee

Dinsdag verkenden we de drukke stad Kandy. We bezochten onder andere een traditionele dansvoorstelling en gingen naar de Temple of the Tooth, waar een tand van Boeddha zou worden bewaard. Deze tempel is dan ook een heilige plek voor boeddhisten. In Kandy staat ook een groot Boeddhabeeld dat veel toeristen trekt, maar wij vonden het wel best. Inmiddels waren we aardig verzadigd in het zien van al die boeddha’s.

In Sri Lanka is het boeddhisme veruit de grootste religie: 69% van de bevolking hangt dit geloof aan. Je komt geregeld onderweg boeddhistische monniken tegen in hun oranje gewaden, en je ziet overal tempels, stoepa’s en Boeddhabeelden Deze plekken worden bezocht door zowel gelovigen die er komen bidden en offeren, als toeristen die vooral foto’s willen maken. Ook op andere plekken kom je kleinere Boeddhabeelden tegen, bijvoorbeeld op de airport, in de bus of in onze verblijfplaatsen.

Op woensdag stapten we op de trein naar Ella. Jut en Jul hadden al verschillende keren gelezen dat zij de tickets op tijd moesten boeken omdat de trein snel vol is, maar toch stelden zij dit steeds maar uit. Iets met gemakzucht en denken dat het toch wel zal meevallen. Het gevolg? Alleen nog tickets beschikbaar in de derde klas – en in plaats van de normale prijs van 8 euro, betaalden we 55 euro. Wat een woekerprijzen.

De treinreis van Kandy naar Ella duurde zeven uur. We hadden geluk dat de trein op tijd vertrok, want van andere reizigers hoorden we verhalen over urenlange vertragingen of zelfs helemaal geen trein. De trein reed behoorlijk langzaam en stopte elk kwartier bij kleine bergdorpjes. De ramen en deuren bleven de hele reis openstaan, wat ons een mooi uitzicht gaf – en dat was fijn, want deze treinreis staat bekend als één van de mooiste ter wereld.

Aan het begin van de avond arriveerden we in Ella, waar we drie nachten bleven. Ella is een klein dorpje met een leuke, relaxte sfeer en een mooie omgeving. Doordat Ella in de bergen ligt, is het er koeler dan in de rest van het land – en dat was een verademing na al die warmte. Overdag was de temperatuur aangenaam. Eveline vatte het mooi samen: "Het is wel warm, maar niet zo warm als heet.” Ja, dat dus. In de ochtend en avond was het soms best fris, en ik heb zelfs een keer met mijn jas aan geslapen (het enige kledingstuk met lange mouwen dat ik bij me heb).

Omdat het donderdag de hele dag regende, gooiden we onze plannen om en besloten we te gaan shoppen (zeer belangrijke activiteit) en een erg leuk Sri Lankaanse kookcursus te volgen. Het begon met een rondleiding door de tuin, waar we uitleg kregen over de kruiden en specerijen die we later tijdens het koken zouden gebruiken. Daarnaast kwamen we onder andere langs de kaneel-, avocado- en cacaoboom. Bij het zien van de kurkumawortel vertelde onze chefkok dat kurkuma tegenwoordig ‘hip’ is in het Westen, terwijl het in Sri Lanka al eeuwenlang een vaste plek heeft in de keuken.

Ook kwamen we de betelpeper tegen, welke hier veelvuldig wordt gebruikt. Onze eerste kennismaking met dit goedje was tijdens onze eerste busreis, toen de ‘conducteur’ hier de hele rit druk mee was: hij legde een betelblad neer, smeerde daar rood spul op (betelnoot), vouwde er een pakketje van en stopte dit in zijn mond. Nadat het goedje zijn smaak verloor, werd het als een vieze rode straal uit de bus gespuugd, om kort daarna het volgende pakketje naar binnen te schuiven. De conducteur vertelde ons dat hij dit nam om scherp te blijven. We zien vaker mensen dit gebruiken of herkennen de gebruikers aan hun rode tanden. In meerdere Aziatische landen is dit trouwens een veelvoorkomende gewoonte. Onze kok legde uit dat sommigen beweren dat het ontspannend werkt, maar dat het je in werkelijkheid licht high maakt en het verslavend is.

Na deze tuintour gingen we aan de slag met het bereiden van een typisch Sri Lankaanse maaltijd, die bestond uit de volgende onderdelen:

• Drie curry’s: dahl (linzen), aubergine en knoflook
• Coconut sambol: een pittige mix van kokosrasp, chili en tomaat
• Papadums: krokant gefrituurde crackers
• Roti: plat, rond brood

Daarnaast leerden we hoe je een kokosnoot openmaakt en het vruchtvlees raspt. In vrijwel elk Sri Lankaans huishouden staat een apparaat om kokosrasp te maken, wat niet verrassend is met zoveel kokospalmen in het land. Kokos wordt hier veelvuldig gebruikt, men gebruikt kokosolie om in te bakken, kokoswater om te drinken, het vruchtvlees om te eten en kokosrasp voor in allerlei gerechten.

De Sri Lankaanse keuken is kleurrijk, vers en gezond. Het nationale en populairste gerecht is Rice [e-38] Curry: een bord rijst met verschillende soorten curry’s, vrijwel altijd geserveerd met coconut sambol en papadum of roti. Rijst met curry staat hier maar liefst drie keer per dag op het menu. Wij daarentegen houden het liever wat afwisselender en vinden het voldoende om dit eens in de paar dagen te eten, afgewisseld met Westers eten.

Verder eet men hier, net als in meerdere Aziatische landen, met de hand. Vooral in de lagere en middenklasse is dit de norm; de hogere klasse eet meestal wel met mes en vork. Je eet uitsluitend met je rechterhand; de linkerhand wordt als onrein beschouwd doordat deze wordt gebruikt voor ‘sanitaire handelingen’. Toiletpapier doet men namelijk niet aan; in plaats daarvan hangt er naast elk toilet een waterslang. Na het toiletbezoek gebruik je water en je linkerhand om jezelf schoon te maken.

Op vrijdag bezochten we de theefabriek, wat wij een passend uitje vonden voor een land dat volstaat met theeplantages en maar liefst 700 theefabrieken telt. We konden kiezen uit een plantage tour, een fabriekstour of een masterclass ‘zelf thee maken’. We kozen voor het volledige pretpakket en waren zo’n 3 uur onder de pannen. Gedurende deze tijd leerden we alles over het productieproces, van het plukken van de bladeren tot het zetten van een kopje thee. Het was een leuke en leerzame ervaring om het complete verhaal achter de theeverwerking te ontdekken.

We begonnen op de theeplantages, waar we zelf theeblaadjes plukten. Alleen de jonge blaadjes mogen geoogst worden, en in elke struik vind je er slechts een aantal. We hoorden over het slechte salaris van de plukkers. Ze moeten dagelijks 20 kilo blaadjes plukken, wat neerkomt op 4 manden van 5 kilo (op de foto zie je een mand van 2 kg). Dit kost hen tussen de 4 en 7 uur, afhankelijk van de snelheid en het seizoen. Voor dit werk krijgen ze omgerekend 3,60 euro per dag. Voor het inleveren van elke extra mand krijgen ze 90 cent erbij. Ondanks dat het leven in Sri Lanka een stuk goedkoper is dan Nederland, is dit nog steeds veel te weinig geld. De gids vertelde dat het plukken vaak door de oudere generatie wordt gedaan, aangezien de jongere generatie geen interesse heeft in dit zware werk en op zoek gaat naar betere kansen. Dit maakt het steeds moeilijker om voldoende plukkers te vinden.

Ook leerkrachten verdienen hier erg weinig; tussen de 90 en 140 euro per maand. Het salaris van een verpleegster ligt tussen de 275 en 375 euro. Onze gids vertelde dat de opgeleide mensen vanwege de lage lonen naar het buitenland vertrekken, waardoor het land nooit tot ontwikkeling kan komen.

Dit deed ons weer beseffen hoe bijzonder goed wij het hebben. Het stemde ons dankbaar dat we in een rijk land zijn geboren, waar alles goed geregeld is en we in overvloed kunnen leven. In landen zoals deze gaat het salaris vaak volledig op aan de eerste basisbehoeften. Ook de vele kansen die we in Nederland hebben, stemt dankbaarheid. Als je hier een theeplukker, hoedjesverkoper op het strand of tuktuk-chauffeur bent, is het bijna onmogelijk om iets anders te kiezen, laat staan om hogerop te komen.

Na de theepluksessie maakten we onze eigen thee. Eerst werden de blaadjes gestoomd en de steeltjes verwijderd. Vervolgens kneedden en rolden we de blaadjes, waarna deze 30 minuten in de oven moesten drogen. Terwijl dit gebeurde, kregen we een rondleiding door de fabriek. Deze leek dacht dat het proces van thee maken vrij eenvoudig was, zoiets als: plukken, drogen, vermalen, klaar. Daar zat ik toch behoorlijk naast, want wat komt er veel bij kijken! Hier is een overzicht van het proces voor het maken van zwarte thee:

1. 1. De bladeren worden deels gedroogd door ze op een verhoging te leggen, terwijl er van onderaf een soort föhn op blaast. Na 10 uur is 50% van het vocht uit de bladeren verdwenen.
2. 2. De bladeren worden 30 minuten door een machine gerold.
3. 3. De bladeren worden 2 uur op tafels gelegd, waar ze fermenteren. Dit proces zorgt ervoor dat er chemicaliën vrijkomen en de blaadjes hun typische zwarte kleur krijgen.
4. 4. De bladeren worden 20 minuten in de oven gedroogd om het fermentatieproces te beëindigen.
5. 5. De bladeren gaan door een machine die de blaadjes van de steeltjes scheidt.
6. 6. De bladeren worden in een andere machine gesorteerd op kwaliteit, grootte, gewicht en kleur, waardoor de eerste en tweede kwaliteit van elkaar worden gescheiden.
7. 7. De thee wordt verpakt. 100 gram verse theeblaadjes levert uiteindelijk 20 gram gedroogde thee.

In de fabriek wordt naast zwarte thee ook witte en groene thee geproduceerd. Deze drie soorten zijn allemaal afkomstig van dezelfde plant. Bij witte thee wordt alleen de dichtgevouwen top van de plant gebruikt. We zagen een vrouw deze toppen verzamelen, en dat waren er slechts een paar per mand – mega arbeidsintensief werk dus (vandaar dat echte witte thee ook duur is). Voor groene en zwarte thee worden dezelfde blaadjes gebruikt, maar is de verwerking ervan anders.

Wat betreft hygiëne waren er wel wat verbeterpunten. Zo vielen er best veel theeblaadjes naast de machines en tafels op de grond, welke vervolgens gewoon werden opgeveegd en weer bij de rest van de thee gevoegd. Dit gebeurde terwijl wij over diezelfde plek met onze schoenen liepen en de medewerkers op blote voeten. Niet aan denken bij de volgende kop thee die je drinkt;)

En nog een laatste weetje: als je de naam 'Ceylon' op een theeverpakking ziet, dan komt deze uit Sri Lanka. Tot 1972 was dit de naam van het land, gegeven door de Engelse kolonisten. Na de onafhankelijkheid werd de naam veranderd in Sri Lanka, maar in de thee-industrie bleef 'Ceylon' als merknaam bestaan.

Op zaterdag ging de wekker om 4.25 uur – iets wat ik niemand aanbeveel. Met slechts 3,5 uur slaap op zak was het plan om 1,5 uur te wandelen en bij zonsopgang te genieten van het uitzicht vanaf de top van Little Adams Peak. Eerder hoorden we van andere reizigers dat zij dit met een groep vanuit hun hostel hadden gedaan en dat dit fijner en veiliger is vanwege de honden die je op deze wandeling tegenkomt. Een groep is intimiderender voor honden en daardoor blijven zij op afstand. Dit idee sprak ons aan en dus regelden wij de dag voor vertrek bij het betreffende hostel dat wij ons mochten aansluiten. Geen gek plan, aangezien we die nacht nog een heftige hondenvechtpartij hoorden, die zo lang duurde dat ik op een gegeven moment mijn oordoppen ben gaan zoeken.

Toen we die ochtend na 20 minuten op het afgesproken punt nog niemand zagen, besloten we naar het hostel te lopen, waar niemand bleek te zijn. Door hier wifi te tappen, zagen we dat er 10 minuten daarvoor een app was gekomen dat het niet doorging. Fijn zo lekker op tijd. Uiteindelijk namen we een tuktuk en wandelden de laatste 20 minuten naar de top van Little Adams Peak, waar we een prachtig uitzicht over de bergen hadden.

Daarna wandelden we nog een half uur naar de Nine Arch Bridge, een treinbrug die, zoals de naam al zegt, uit 9 bogen bestaat. De brug is in 1921 volledig gebouwd van stenen en cement, zonder een enkel stukje staal. De brug wordt omringd door een groene omgeving, wat een mooi gezicht was.

Na het ontbijt en het inpakken van onze spullen, gingen we naar de bus waar we een uur op moesten wachten omdat deze waarschijnlijk net was vertrokken. Twee uur rijden later kwamen we aan in Tissamaharama, en daarna gingen we met een andere bus nog drie uur verder naar Dickwella. Het was een flinke rit, vooral door de hitte en de beperkte ruimte, waardoor ik bijna op schoot zat bij mijn Sri Lankaanse buurman. Eenmaal aangekomen, hebben we bepakt en bezakt nog een flinke wandeling naar onze accommodatie gemaakt. Het plan is om deze laatste week aan de kust door te brengen.